Is ons bewustzijn de baas over ons brein? Of ons onderbewustzijn?

Ken je het cocktaileffect?
Stel je bent op een drukke bijeenkomst, bijvoorbeeld een feest. Gasten staan in groepjes van twee tot vijf mensen met elkaar te praten en er heerst een enorm geroezemoes. Ondanks de invloed aan stemmen ben je echter in staat om je bewust te concentreren op het gesprek in jouw groepje.
De gesprekken in de andere groepen hoor je niet.
Maar is dat zo?
Je lijkt de gesprekken niet te horen, maar onbewust hoor je ze wel degelijk. Je filtert de informatie echter zo dat je alleen het gesprek volgt in je eigen groepje.
Wat gebeurt er wanneer in een ander gesprek ineens iets belangrijks gebeurt? Op zo’n moment laat je onbewust de informatie door naar je bewustzijn.
Het bekendste voorbeeld is je naam.
Als iemand in een aangrenzend groepje ineens jouw naam noemt, hoor je dat meteen.
Dit betekent dat je al die tijd die andere gesprekken wel degelijk gehoord hebt. Je onbewuste vond alleen niet belangrijk genoeg en heeft het weg gefilterd.

Zo bestaat ook het idee dat het bewustzijn gevoeliger is voor positieve dingen, terwijl het onbewuste veel negatieve informatie bevat. Je zou kunnen zeggen dat mentaal gezonde mensen inderdaad vaak een bewustzijn hebben dat met positieve zaken is gevuld. Heel simpel gezegd: gelukkige mensen denken vaak aan blije of vrolijke dingen. Gelukkig maar.

Waarschijnlijk komt dit echter doordat het onbewuste ook positief gekleurd is. Anderzijds hebben mensen die in de put zitten, bijvoorbeeld omdat ze net iets afschuwelijks hebben meegemaakt, een minder positief bewustzijn. Ze ervaren bijvoorbeeld verdriet. Dat wordt echter ook veroorzaakt door een onbewuste dat worstelt met negatieve dingen.

De conclusie is dat zowel ons bewustzijn als ons onbewuste openstaat voor zowel positieve als negatieve dingen.
Het is een goed uitgangspunt om aan te nemen dat het onbewuste zo ongeveer alles doet wat psychologisch van belang is en dat ons bewustzijn alleen af en toe geconfronteerd wordt met het eindproduct van die onbewuste processen.

Wat is het “Dunne plakjes gedrag”
Mensen blijken een indruk van een ander te kunnen maken op basis van bizar weinig informatie.
In een Amerikaans onderzoek van psycholoog Nalini Ambadi en collega’s keken proefpersonen naar een zeer korte video-opname van andere personen.
Vaak duurden die fragmenten maar een paar seconden en Ambadi noemde ze “thin slices of bahavior” (dunne plakjes gedrag).
Toch blijkt dat mensen op basis van zo’n kort fragment behoorlijk accuraat kunnen inschatten hoe extravert iemand is. Ook blijkt dat proefpersonen die naar een kort fragment van een docent keken om te bepalen hoe goed de docent kon lesgeven, min of meer dezelfde beoordelingen gaven als personen die een hele cursus van deze docent hadden gekregen. Deze fascinerende experimenten maken duidelijk dat wij razendsnelle onbewuste processen aan het werk kunnen zetten die een accurate indruk van een persoon of situatie kunnen vormen.

Wat kunnen we allemaal zien en horen zonder dat ons bewustzijn hiervan op de hoogte is? En wat voor effecten heeft dit?
Hoe gebruik jij jouw onbewuste processen? Hoe goed is jouw intuïtie? En wanneer vertrouw jij daarop?

Genomen uit het boek van A.P. Dijkstra” het slimme onbewuste”